Chuyện kể rằng, ngày ấy, vua Lý Anh Tông thân chinh ra biên giới đuổi giặc ngoại xâm, người vợ ở nhà thương chồng vất vả, đã dùng những sản phẩm nông nghiệp tự tay làm ra một loại bánh gửi cho chồng. Vua ăn thấy ngon, nghĩ đến tình nghĩa chồng vợ đã đặt tên bánh là Phu Thê.
Lại có chuyện khác kể rằng: vào thời nhà Lý, khi có hội làng hoặc vào dịp tết Nguyên Đán, dân làng Đình Bảng (Bắc Ninh) hay làm một loại bánh gọi là bánh xu xê hay xu xuê để dâng Thành Hoàng và cúng gia tiên. Một ngày hội làng năm ấy, vua Lý Thánh Tông cùng vợ là Nguyên Phi Ỷ Lan về quê Đình Bảng lễ các tiên vương ở đền Đô, được dân làng dâng bánh xu xuê. Vua và Nguyên Phi thưởng thức khen ngon. Thấu hiểu ý nghĩa triết lý và nhân văn ẩn chứa trong loại bánh, vua truyền rằng bánh này nên là một lễ vật cưới hỏi, lấy tên là bánh Phu Thê.
Cả hai truyền thuyết trên đều gắn với các đời vua Lý và quê hương của các vị là làng Đình Bảng, chứng tỏ đây là một đặc sản có từ lâu đời của vùng đất Kinh Bắc.
Bánh Phu Thê truyền thống được gói bằng hai thứ lá: bên trong là lá chuối, bên ngoài là lá dừa. Bao giờ bánh cũng bó thành cặp (hai chiếc một) bằng lạt giang nhuộm phẩm cánh sen. Nguyên liệu của bánh là gạo nếp cái hoa vàng vo sạch, để ráo nước, dùng cối giã ( chứ không bằng máy xay). Tiếp đó, lọc lấy tinh bột gạo này lại đem xay nhuyễn một lần nữa, rồi phơi hoặc sấy khô, để qua 15 ngày mới đem ra làm bánh (làm ngay, bánh bị nát). Trước khi nặn thành vỏ bánh, bột phải qua khâu nhuộm màu bằng hoa dành dành phơi khô, ngâm nước để có màu vàng tươi. Khi lớp vỏ này được làm chín trông trong, bóng, có thể nhìn rõ những vật liệu làm nhân bánh như dừa nạo, vừng, đậu xanh, hạt sen. Ngoài dừa nạo còn có đu đủ xanh nạo, khi ăn cảm thấy giòn giòn, sần sật trong cái dẻo dai của vỏ bánh, ngọt bùi của đường, đậu, vừng, hạt sen, mùi thơm nước hoa bưởi của nhân bánh. Khi cắt bánh mời khách, bánh thường được chia thành bốn phần đều nhau, tương ứng với bốn người trong một mâm cỗ, phải biết đặt trong ruột bánh bốn cái hạt sen để phần cắt nào cũng có hạt sen. Cầu kỳ đến vậy!
Luộc bánh phải luộc bếp củi, giữ vừa lửa, để bánh chín chầm chậm và kỹ. Bánh luộc xong phải được rửa sạch bằng nước lạnh và ép cho ráo nước trước khi bó thành cặp.
Trải nhiều thời gian, người ta ngộ ra rằng, chiếc bánh Phu Thê được làm ra với bao công phu tỉ mỉ đến thế là có hàm ý sâu xa. Cũng là thứ vỏ bột bằng nếp cái hoa vàng như của nhiều loại bánh khác, nhưng đâu có mất nhiều công đoạn và dài ngày đến thế. Nó như việc cô gái trẻ ngồi đan áo rét cho người yêu, mong muốn mỗi mũi đan đều mang hơi ấm của mình sưởi cho người mặc nó. Cái vỏ bánh mềm mịn dàn ra dịu dàng bao kín phần nhân ngon ngọt, khác nào sự ôm ấp, che chở của tình nghĩa vợ chồng. Đấy là thuyết âm dương của triết học phương Đông. Còn thuyết ngũ hành thì tàng ẩn trong năm màu của chiếc bánh: màu trắng của bột lọc, cơm dừa, màu vàng của hoa dành dành nhuộm vỏ bánh, cộng màu đậu xanh xôi chín của nhân bánh, màu xanh của lá gói, màu đen của hạt vừng, màu đỏ cánh sen của lạt buộc.
Bánh Phu Thê là một đặc sản được nhiều người ưa chuộng và được sản xuất ở nhiều nơi nhưng nổi bật là bánh Phu Thê ở Đình Bảng, được làm theo lối cổ truyền, tuân thủ nghiêm ngặt các công đoạn của người xưa, không dùng hóa chất cho nhanh và tiện (việc này đã gây phản ứng của người tiêu dùng ở nhiều nơi).
Cụ Lụa hơn 80 tuổi, chủ cơ sở sản xuất bánh Phu Thê Lụa Xuân đời thứ năm của một gia đình làm bánh Phu Thê nổi tiếng ở Đình Bảng cho tôi biết: Ngày xưa, chỉ có những gia đình giàu sang, quyền quý mới mua được bánh Phu Thê, vì bánh chỉ sản xuất phục vụ ngày hội, ngày tết, làm quà biếu đặc biệt. Nay bánh phục vụ cả những đám cưới hỏi và khách nước ngoài, bán quanh năm. Tôi ngỏ ý đặt cụ làm bánh cho cửa hàng Nếp Hương, cụ thoáng ngần ngừ. Tôi phải ngồi giới thiệu với cụ tỉ mỉ đặc điểm kén hàng của Nếp Hương. Dù biết, ngày ngày phải về tận nơi lấy hàng vất vả, lời lãi chẳng bao nhiêu, nhưng cửa hàng vẫn quyết tâm thực hiện vì khách hàng, vì sự tôn vinh những đặc sản nổi tiếng trong cả nước.
Nếp Hương
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét